بشار شعیریبَشّار شَعیری، ابواسماعیل، از غالیان شیعی قرن دوم است، از زندگانی و تاریخ وفات او اطلاع درستی در دست نیست. ۱ - بررسی اسم بَشّار شَعیریبَشّار شَعیری در کوفه می‌زیست و از راه فروش جو امرار معاش می‌کرد، لقبش بر گرفته از شغل اوست. شعیری می‌تواند منسوب به محلة «باب الشعیر» بغداد نیز باشد. [۱]
عبدالله مامقانی، تنفیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش۲، ص۲۰، چاپ سنگی نجف۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
در برخی منابع [۲]
محمد بن عمر کشّی، اختیار معرفة الرجال، ص۳۰۵، (تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد۱۳۴۸ش.
[۳]
ابن طاووس، التحریر الطاووسی، المستخرج من کتاب حل الاشکال فی معرفة الرجال، تألیف حسن بن زین الدین شهیدثانی، ص۸۵، چاپ محمدحسن ترحینی، قم ۱۳۶۸ش.
او را اشعری خوانده‌اند، اما در بیشتر منابع شعیری ذکر شده است [۴]
محمد بن عمر کشّی، اختیار معرفة الرجال، ص۳۹۸، (تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد۱۳۴۸ش.
[۵]
محمد بن اسماعیل مازندرانی حائری، منتهی المقال فی احوال الرجال، ج۲، ص۱۴۸، قم ۱۴۱۶.
[۶]
عبدالله مامقانی، تنفیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش۲، ص۱۷۰، چاپ سنگی نجف۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
[۷]
محمدتقی تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۳۱۴، قم۱۴۱۰.
، و به احتمالی اشعری فردی است غیر از شعیری. [۸]
عبدالله مامقانی، تنفیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش۲، ص۱۷۰، چاپ سنگی نجف۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
۲ - لعن بَشّار شَعیری توسط امام صادق(ع)به گفته کشی [۹]
محمد بن عمر کشّی، اختیار معرفة الرجال، ص۳۹۸ـ۴۰۰، (تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد۱۳۴۸ش.
امام صادق علیه‌السلام بشار را لعن کرد، او را کافر و مشرک و شیطان خواند و از وی بیزاری جست، زیرا بشار قائل به آرای مذاهب باطل بود.همچنین طبق روایت دیگری، امام صادق علیه‌السلام بشار را به همراه مُغیرة بن سعید، بزیع، سرّی، ابوخطّاب، معمّر، حمزة بربری و صائدنهدی لعن کرده و ایشان را دروغ‌گو و سست اندیشه شمرده است. [۱۰]
محمد بن عمر کشّی، اختیار معرفة الرجال، ص۳۰۵، (تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد۱۳۴۸ش.
[۱۱]
ابن طاووس، التحریر الطاووسی، ص۸۵، المستخرج من کتاب حل الاشکال فی معرفة الرجال، تألیف حسن بن زین الدین شهیدثانی، چاپ محمدحسن ترحینی، قم ۱۳۶۸ش.
۳ - عقاید بَشّار شَعیریبنابر قول حُصَین بن حمدان خَصیبی، رهبر علویان نُصَیریه، بشار راویِ مفضّل بن عمر جعفی، از پیروان خطّابیه، است. [۱۲]
ماسینیون، ص۴۴، پانویس۴.
در د. اسلام چاپ دوم، ذیل ماده، گفته می‌شود که به فحوای متنی متعلق به نصیریه، امام صادق علیه‌السلام برای بشار معانی باطنی بسمله را توضیح داده است. بشار در اباحی‌گری، تعطیل و اعتقاد به تناسخ با خطّابیه هم عقیده بود. ۳.۱ - در مورد الوهیتاو قائل به الوهیت علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم‌السلام بود، اما تنها الوهیت علی علیه‌السلام را ـبه دلیل این‌که او اولین امام است ـحقیقی می‌دانست و الوهیت سه تن دیگر را غیر واقعی (تلبیس) می‌پنداشت. به عقیدة او، محمد صلی‌الله‌علیه وآله عبد و علّی علیه السلام ربّ بود. به این ترتیب، بشار برای پیامبر صلی الله علیه وآله مقامی در حد سلمان فارسی ـکه قائلین به الوهیت پنج تن (مخمّسه) او را رسول حضرت محمّد صلّی‌الله‌علیه‌وآله می‌دانستندـ قائل بود. [۱۳]
محمد بن عمر کشّی، اختیار معرفة الرجال، ص۳۹۹ـ۴۰۰، (تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد۱۳۴۸ش.
۴ - نام فرقه منسوب به بشارفرقه منسوب به بشار را ـ به سبب این‌که او علی علیه السلام را برتر از محمد‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌دانست ـ عُلیائیه (عِلیاویه /علباویه) خوانده‌اند. اما مخمّسه آنان را عُلیائیه خوانده‌اند، زیرا معتقدند که بشار پس از انکار الوهیت محمد صلی الله علیه وآله مسخ شد و به صورت پرنده‌ای دریایی به نام عُلیاء در آمد. در روایتی از امام صادق علیه‌السلام نیز اشاره شده است که او شیطان زاده ای است که از دریا خارج می‌شود و مردم را گمراه می‌سازد. ۵ - نظر شهرستانی در مورد بشاراگر چه شهرستانی [۱۴]
محمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۲۹۳، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره ۱۳۶۷ـ۱۳۶۸/۱۹۴۸ـ۱۹۴۹، چاپ افست بیروت.
عقاید بشار را به علبائیه نسبت می‌دهد، ولی ایشان را پیرو علباء بن ذراع خوانده است.۶ - نظر اشعری در مورد بشاراشعری [۱۵]
علی بن اسماعیل اشعری، کتاب مقالات الاسلامیّین و اختلاف المصلّین، ص۱۴، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن۱۴۰۰/۱۹۸۰.
و بغدادی [۱۶]
عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۲۵۲، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت.
[۱۷]
عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۲۵۵ـ۲۵۶، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت.
یکی از فرق شیعی غالی را پیروان شریعی بر می‌شمارند که قائل به الوهیت پنج تن اند؛ بعید نیست که این واژه نیز تصحیفی از شعیری باشد؛ هر چند احتمال می‌رود که مراد از این شریعی همان کسی باشد که شیخ طوسی او را نخستین مدّعی بابیّت امام عصر ـ عجل‌اللّه‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ معرفی کرده است. [۱۸]
عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۲۴۴، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت.
[۱۹]
عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۲۵۴،چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت.
۷ - فهرست منابع• ابن طاووس، التحریر الطاووسی، المستخرج من کتاب حل الاشکال فی معرفة الرجال، تألیف حسن بن زین الدین شهید ثانی، چاپ محمدحسن ترحینی، قم ۱۳۶۸ش. • علی بن اسماعیل اشعری، کتاب مقالات الاسلامیّین و اختلاف المصلّین، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن۱۴۰۰/۱۹۸۰. • عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت. • محمدتقی تستری، قاموس الرجال، قم۱۴۱۰. • محمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره ۱۳۶۷ـ۱۳۶۸/۱۹۴۸ـ۱۹۴۹، چاپ افست بیروت. • محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبة، تهران (تاریخ مقدمه۱۳۹۸). • محمد بن عمر کشّی، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد۱۳۴۸ش. • محمد بن اسماعیل مازندرانی حائری، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم ۱۴۱۶. • عبدالله مامقانی، تنفیح المقال فی علم الرجال، چاپ سنگی نجف۱۳۴۹ـ۱۳۵۲. • EI ۲، sv "Bash sha r Al-Sha` r " (by B Lewis). • Louis Massignon، Salmہn Pہk، Tours ۱۹۳۴. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بَشّار شَعیری»، شماره۱۳۶۷. |